Bank of England – narodziny rynku obrotu obligacjami dłużniczymi państwa

Wojna Siedmioletnia (1756-1763) była konfliktem globalnym który przemeblował światowy układ sił i której konsekwencje ciągną się po dziś dzień. Trzeba podkreślić, że był to konflikt między katolikami a protestantami. Aspekt religijno-światopoglądowy wojny jest celowo ignorowany przez historyków. Wprawdzie ekspansja Francji i Hiszpanii w Ameryce Północnej została skutecznie powstrzymana, ale dla Wielkiej Brytanii Wojna Siedmioletnia okazała się katastrofą finansową. Zadłużenie Wielkiej Brytanii wzrosło z 74 milionów funtów szterlingów w 1756 do 133 milionów funtów w 1763.

Na początku XVIII wieku zadłużenie Wielkiej Brytanii wynosiło około 80% całego produktu narodowego brutto. Rząd Wielkiej Brytanii pożyczał pieniądze od prywatnych bankierow i handlowców nie tylko w Anglii ale także w Holandii. W pierwszym okresie wojny siedmioletniej wymiana handlowa między koloniami w Ameryce Północnej odgrywała strategiczną rolę. Kolonie dostarczały jedzenie, bawełnę, skory na buty, drewno i wszelkie inne materiały strategiczne niezbędne do prowadzenia wojny z katolicką Francją.

Trzeba mieć świadomość, że Rzeczpospolita od wieków była naturalnym sojusznikiem Francji i jej zapleczem materiałowym. Żoną dwóch polskich królów Władysława IV i Jana Kazimierza była Ludwika Maria Gonzaga de Nevers. Z dworu Królowej Ludwiki Marii Gonzagi pochodziła żona sławnego Jana Sobiepana Zamoyskiego, Maria Kazimiera de La Grange d’Arquien, która po śmierci Jana Zamoyskiego wyszła za mąż za przyszłego Króla Jana III Sobieskiego i znana jest nam jako ukochana Marysieńka. Sam Król Jan spędził dużo czasu we Francji, kształcąc się w sztuce wojennej. Powinniśmy mieć świadomość, że sojusz polsko-francuski był solą w oku protestanckiej Wielkiej Brytanii. Anglia jako wyspa była uzależniona od dostaw morskich zboża i wszelkich innych niezbędnych do codziennego życia materiałów. Francja utrzymując rozbicie dzielnicowe Niemiec, w sojuszu z Rzeczpospolita, nie musiała się martwić, że głód zajrzy jej w garnek. Rzeczpospolita znalazła się na celowniku Londynu.

Wydatki na zbrojenia Wielkiej Brytanii na przełomie XVII i XVIII wieku pochłaniały ponad 70% wydatków rządu. Podczas wojny siedmioletniej Anglia wydała $45 milionów funtów szterlingów na utrzymanie swojej floty wojennej co stanowiło jedną czwartą wszystkich wydatków na wojsko. Spłata samych odsetek od zaciągniętych długów przekroczyła połowę budżetu rządu brytyjskiego. Wojna Anglii z Francja zaczęła także rujnować kolonie północnoamerykańskie, których głównym źródłem dochodu był handel morski. Statki płynące do Anglii były rabowane zarówno przez francuskich kaprów jaki i francuską flotę wojenną. Hiszpanie też nie stali z boku ponieważ musieli chronić swoje rozległe posiadłości w obu Amerykach. W XVII wieku, wydatki hiszpańskich Habsburgów uzależnione były złota i srebra płynącego z kopalni w Peru i Meksyku. Religijna Wojna Trzydziestoletnia doprowadziła do ruiny Habsburgów. Do połowy XVII wieku katoliccy Habsburgowie szachowali cały globalny angielski handel morski, kontrolowali także Niderlandy, miękkie podbrzusze Wielkiej Brytanii. Katolicy zostali wyparci z Niderlandów (dzisiejszej Belgii i Holandii) dzięki Anglikom wspierających kalwinistów. Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, hiszpańscy Habsburgowie utracili kontrolę nad Niderlandami, a kalwiniści prawnie zakazali praktykowania katolicyzmu. Odpryskiem tej wojny był Potop Szwedzki, którego głównym celem było ograbienie do cna i zrujnowanie katolickiej Rzeczypospolitej, zaplecza materiałowego i finansowego Habsburgów i niemieckiej Ligi Katolickiej.

Do obsługi rosnącego zadłużenia korony brytyjskiej powołano Bank of England (Bank Anglii), który istnieje po dziś dzień. Bank wystawiał obligacje dłużnicze oprocentowane na osiem procent, posiadacze obligacji państwowych teoretycznie mogli je wymienić na złoto. Bank Anglii zapoczątkował rynek obrotu obligacjami dłużniczymi państwa, a także system rezerw cząstkowych na którym opierają się wszystkie banki na świecie. Dzięki tym zmianom, rząd już nie musiał zastawiać dóbr ziemskich pod zastaw pożyczek jak to miało miejsce w przypadku Zastawu Spiskiego. Wystawiał jedynie papier z obietnicą zapłaty odpowiedniego oprocentowania. Gwarancją długu były armaty króla i dochody pochodzące z zamorskich kolonii w Ameryce, Afryce i Indiach. Owszem ten system można porównać do piramidy finansowej, obsługa zadłużenia wymusza rozrost imperium i wasalizację państw biorących udział wymianie handlowej z imperium. Mistrz Stanisław Bareja, świadomie lub nie, doskonale zilustrował zależność państwa jako dłużnika od wierzyciela w scenie szatniarza w komedii Miś.

Piramida finansowa jaką stworzył Bank of England, wymusiła na rządzie Wielkiej Brytanii obciążeniem kosztami obsługi zadłużenia kolonie w Ameryce Północnej i w Indiach. 22 marca 1765 parlament brytyjski ustanowił Stamp Act, (Ustawę Stemplową). Nakładała ona podatek na wszystkie drukowane produkty papierowe w koloniach amerykańskich. Podatek obejmował każdy dokument państwowy, prasę, książki, i cokolwiek pokryte drukarskim tuszem. Podatek miał być płacony tylko w twardej brytyjskiej walucie (złocie i srebrze). Część podatku miało pokryć utrzymanie 10,000 tysięcy brytyjskich żołnierzy stacjonujących w koloniach. Ustawa Stemplowa została ostro oprotestowana przez kolonistów, którzy uważali, że opodatkowanie bez ich zgody jest pogwałceniem prawa. Zgodę na opodatkowanie mogły udzielić jedynie legislatury kolonialne. Wprowadzenie Ustawy Stemplowej było pogwałceniem praw gwarantowanych przez Magna Carta, która ograniczała nakładanie nowych podatków przez Króla bez zgody ogółu. Zapis prawa podatkowego, Magna Carta, paragraf 12, brzmi:

12. Ani podatek tarczowy ani zasiłek pieniężny nie będą nakładane w naszym królestwie jak tylko poprzez uchwałę Rady ogólnej naszego kraju, chyba że chodziłoby o środki na wykupienie naszej osoby z niewoli, lub na pasowanie na rycerza naszego syna pierworodnego, lub na wydanie po raz pierwszy za mąż naszej pierworodnej córki, a i wówczas zasiłek na ten cel winien być umiarkowany, a w podobny sposób dziać się ma z zasiłkiem pobieranym od miasta Londynu.

Treść Magna Carta:

https://pl-static.z-dn.net/files/d9d/6469a34df595bd421e8f48488a4d4d24.pdf

Koloniści amerykańscy, którzy nie mieli swoich reprezentantów w brytyjskim parlamencie, a według prawa byli poddanymi Korony, uznali, że rząd Wielkiej Brytanii zerwał odwieczne prawa Anglików gwarantowane przez Magna Carta. Wprawdzie Ustawa Stemplowa została odwołana 18 marca 1766, ale protesty doprowadziły do bojkotu i embarga na produkty z Anglii których kulminacja były rozruchy w Bostonie. Bo obu stronach Atlantyku elity miały świadomość, że rząd Wielkiej Brytanii de facto obalił wszystkie zapisy Magna Carta, również te dotyczące lichwy i kasacji zadłużenia u Żydów. Paragrafy 10 i 11 brzmią:

10. Jeśli ktoś pobrał jakąkolwiek mniejszą lub większą pożyczkę od Żydów i umarł przed jej spłatą, dług ten nie podlega oprocentowaniu tak długo dopóki dziedzic jest niepełnoletni, niezależnie od tego z czyich rąk otrzymał posiadłość lenną, a jeśli zobowiązanie takie przejdzie w nasze ręce nie pobierzemy nic ponadto co wyszczególniono w dokumencie dłużnika.    

11. I jeśli ktoś umrze, a winien będzie Żydom, jego żona zachowa swoją oprawę i niczego nie zwraca na poczet owego długu, a jeśli pozostały niepełnoletnie dzieci zmarłego, ich potrzeby mają być zaspokojone stosownie do stanu zmarłego, z tego zaś co pozostanie zostanie spłacony dług z zachowaniem zobowiązań należnych panom; to w podobny sposób dziać ma się z należnościami u innych osób aniżeli Żydzi.

Ustawa o Kolonii Quebeck z 1774 roku, przelała czarę goryczy. Kolonie postanowiły chwycić za broń i oderwać się od Korony. Był tylko poważny problem do rozwiązania, koloniści nie posiadali  armii, floty, broni ani pieniędzy do prowadzenia otwartej wojny z globalnym mocarstwem, które pokonało potężną Francję.

Przeczytaj także:

Wojna Siedmioletnia. Bank of England – narodziny rynku obrotu obligacjami dłużniczymi państwa