P. Krzemiński: Józef Weyssenhoff – powieściopisarz, poeta i narodowiec

Józef Weyssenhoff (1860-1932) był wybitnym pisarzem, który tworzył w czasie Młodej Polski, zasłynął jako poeta i twórca „Erotyków”, tłumacz utworów Heinricha Heinego i popularyzator uroków puszczy i tradycji ziemiaństwa kresowego. Główną motywacją twórczości tego znakomitego pisarza była walka z kosmopolityzmem, wojującym socjalizmem i dążeniami demokratyczno-liberalnymi. Zatrzymajmy się przy nim, choćby na moment.

Józef Weyssenhoff pozostawił po sobie wybitne powieści, które w idealizujący wręcz poetycki sposób gloryfikowały piękno lasów, tradycji ziemiańskich i łowiectwa. W swojej powieści pt. „Puszcza” pokazał jak groźne dla duszy człowieka było modne w jego czasach myślenie dekadenckie i brak poczucia wartości i moralności chrześcijańskiej. W jednym ze swoich najważniejszych dzieł-powieści pt. „Hetmani” doskonale ukazał jak wojujący socjalizm i rewolucja w 1905 r. była finansowana przez żydowskie elity z zachodu, które były zainteresowane tylko ludnością żydowską nawet za cenę polskich dążeń niepodległościowych. Weyssenhoff pokazał w tej powieści nienawiść do sztandaru narodowego i do zdrowej polskości, w ten sposób czyniąc swoje dzieło niezwykle aktualnym w XXI wieku. Innymi znanymi dziełami tego pisarza były powieści „ Soból i panna” z wybitnymi ilustracjami malarza Henryka Weyssenhoffa jego kuzyna i „Żywot i myśli Zygmunta Podfilipskiego”, w której to wszedł w polemikę z nowymi prądami myślowymi i modnymi tendencjami w literaturze ale i wykazał wady nihilistycznej arystokracji.

Józef Weyssenhoff był niezwykle popularnym pisarzem w swoich czasach, na podstawie jego powieści „Soból i panna” został nakręcony film pod tym samym tytułem w reżyserii Huberta Drapella, w którym zagrał polski aktor Jan Englert. W swojej twórczości nigdy nie zależało mu na łatwym poklasku i nie gloryfikował modnych wariacji politycznych przeciwstawiając się socjalizmowi podobnie jak Henryk Sienkiewicz w zapomnianej powieści pt. „Wiry”, niestety w dzisiejszych czasach modne są tylko utwory socjalisty Stefana Żeromskiego np. „Przedwiośnie” czy „Gloria victis” Orzeszkowej porównujące rewolucję 1905 r. do Powstania Styczniowego, dziwi że tak utalentowana pisarka nie widziała pod przykrywką walki z caratem nienawiści do ludzi bogatych i średnio zamożnych a także odrzucenia na bok interesów narodowych na rzecz obłędu socjalistycznego. Teodor Jeske-Choiński, wybitny polski krytyk literacki doskonale zobrazował zbójeckie czyny robotników w swoim studium pt. „W pogoni za prawdą”, w którym przyznał ubogim i wyzyskiwanym pracownikom wiele racji ale nie znajdując litości dla dokonywania zamieszek i rozbojów na polskiej ludności. Jeske-Choiński jako jeden z nielicznych wstawił się za powieścią „Hetmani” Weyssenhoffa w swoim studium „Żyd w powieści polskiej”, za to że ukazywała polskie potrzeby narodowe w czasie, który wymagał solidaryzmu narodowego zarówno bogatych jak i biednych w celu uzyskania upragnionej niepodległości.

Weyssenhoff to z pewnością jeden z najwybitniejszych pisarzy swoich czasów, który został niesprawiedliwie zapomniany ponieważ nie dał się unieść modnym i zgubnym prądom w literaturze i, za to że stał się apologetą pięknych tradycji szlacheckich i narodowego patriotyzmu.

Przeczytaj także:

P. Krzemiński: Metodologia dyskryminacji i paradoks tolerancji