Pierwszy odcinek serialu dokumentalnego „Sąsiedzi. Ostatni Świadkowie ukraińskiego ludobójstwa na Polakach” autorstwa Jacka Międlara zdobył główną nagrodę na festiwalu Ardelion European Film Association. Reżyser podkreśla, że jest to wyróżnienie o szczególnym znaczeniu, ponieważ – jak zaznacza – pozwala wprowadzić temat ukraińskiego ludobójstwa na Polakach do europejskiego obiegu kulturowego.
Pierwszy odcinek serialu przedstawia losy Polaków mieszkających na Kresach II Rzeczypospolitej, którzy padli ofiarą zbrodni dokonanych w czasie II wojny światowej. Temat ten pozostaje w Polsce wciąż marginalizowany i zniekształcany – zarówno poprzez ograniczanie skali ludobójstwa wyłącznie do Wołynia, jak i przez zaniżanie liczby ofiar.
Autor serialu zdecydowanie kwestionuje także narrację sprowadzającą odpowiedzialność wyłącznie do struktur OUN-UPA, wskazując, że zbrodnie miały szerszy charakter i angażowały również lwią część lokalnej ludności. Jak podkreśla, ofiarami byli przede wszystkim cywile – kobiety, dzieci i osoby starsze – a okrucieństwo wielu relacji świadków wstrząsa do dziś.
Jak wskazuje, temat ten jest również wypierany z międzynarodowej debaty, m.in. poprzez określanie wydarzeń jako „wojny polsko-ukraińskiej” oraz poprzez relatywizowanie odpowiedzialności sprawców. W efekcie wiedza o tych wydarzeniach na Zachodzie pozostaje bardzo ograniczona.
O sukcesie na festiwalu Jacek Międlar poinformował w mediach społecznościowych:
„Wygrałem. Pierwszy odcinek Sąsiadów zwyciężył na prestiżowym festiwalu filmowym, w którym uczestniczą twórcy z całego świata. To ogromne osiągnięcie, zwłaszcza że konkurowałem z produkcjami realizowanymi przy wielomilionowych budżetach. Pokazałem, że można stworzyć profesjonalny film oddolnie i niezależnie”.
Reżyser zaznaczył również, że festiwal zgromadził twórców z wielu krajów i kultur, a pokaz serialu wywołał liczne rozmowy oraz zainteresowanie tematyką ludobójstwa:
„Mimo bariery językowej zabrałem głos i opowiedziałem o zbrodniach na Polakach oraz o blokowaniu ekshumacji. Wielu uczestników podchodziło, dopytywało, chciało dowiedzieć się więcej”.
Jak dodał, nagroda w Ardelion European Film Association nie jest jedynym międzynarodowym wyróżnieniem – serial otrzymał również nominacje na innych festiwalach w Europie Zachodniej.
„Prawdę o ukraińskim ludobójstwie na Polakach wynoszę na arenę europejską. Wszystkim, którzy mnie wspierają – dziękuję” – podsumował twórca.
Wsparcie w realizacji serialu – TUTAJ.
Krótka relacja filmowa z festiwalu:
O festiwalu Jacek Międlar opowiedział w rozmowie z red. Piotrem Barełkowskim: