A. i K. Żabierkowie: Rocznica zamachu na Kutscherę. Kat stolicy zastrzelony

1 lutego 1944 roku przez całą Warszawę przemknęła jedna wiadomość: Kat stolicy Kutschera został zastrzelony przez polski oddział AK. Zbrodniarz wojenny odpowiedzialny za masowe mordy na cywilnej ludności m.in. w Jugosławii i Polski poniósł karę za swoje czyny.

Kutschera zawitał do Warszawy jesienią 1943 roku, owiany legendą bezwzględnego wykonawcy niemieckiego planu podboju świata. Swoje rządy rozpoczął od decyzji o egzekucji w dniu 17 października 1943 roku na ulicy Miodowej (…) Jednocześnie przez megafony uliczne ogłoszono listę polskich zakładników, którzy mieli być natychmiast straceni, gdyby zamachy na Niemców się powtarzały¹. Okres bestialskiego terroru wprowadzony przez Kutscherę określany był jako (…) najcięższe chwile Warszawy w czasie okupacji warszawskiej².

W tej sytuacji dowódca Kedywu KG AK August Emil Fildorf „Nil” (Po wojnie skazany w 1952 roku przez sędzinę Marię Gurowską vel Marię Sand³ na karę śmierci przez powieszenie) wydał rozkaz przeprowadzenia akcji likwidacji Kutschery. Akcja ta trwała około półtorej minuty. Wśród uczestników zamachu dwójka rannych dostała się w ręce wroga. Jednak (…) Tej samej nocy zostali wykradzeni (…) Niestety w parę dni później mimo najtroskliwszej opieki lekarskiej zmarli oni z ran.Umierali jednak na rękach przyjaciół i koleżanek-sanitariuszek. Bezprzykładna odwaga i zimna krew wykradających oszczędziła im przedśmiertelnych tortur⁴. Kolejna dwójka z uczestników zamachu na Kutscherę: Zbigniew Gęsicki ps. Juno i Kazimierz Sott ps. Sokół już po akcji zostali zatrzymani na moście Kierbedzia i ostrzeliwując się skoczyli do Wisły, w której utonęli. Z całej rodziny Kazimierza Sotta wojnę przeżyła tylko matka. Siostra zginęła w czasie Powstania Warszawskiego, ojciec zaś został wywieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego (…) i dotąd nie ma o nim żadnej wiadomości⁵.

Jakie wrażenie na mieszkańcach Warszawy zrobiła ta akcja najlepiej można dostrzec zaglądając do wspomnień ówczesnych osób. W 1947 roku na łamach „Gazety Ludowej” pojawiły się opisy tych wydarzeń oczami mieszkanki miasta:

Jest luty 1944 rok. Przeżyliśmy niezwykłe wrażenia. Mocne, radosne, dumne. Pierwszego lutego zabity Kutschera. W parę dni odbywa się błazeństwo jego pogrzebu z wożeniem tumny po Warszawie, z wysiedleniem ludzi z ulic na trasie pogrzebu… Kryjemy się za murem, za firanką, gdzie kto może, aby zobaczyć żałobny pochód niemiecki, spowodowany przez polskich bojowców. (…) W Alejach Ujazdowskich uliczna egzekucja a ilu padło za murami getta. Ci, co mają w owym czasie bliskich na Pawiaku, chodzą ze ściśniętym sercem i rozpaczą w oczach.Oto wieść straszna, niewiarygodna obiega miasto….

– Na Lesznie powieszono naszych!

Wiszą pod balkonem przez długie godziny, można pójść rozpoznać⁶.

Powojenna Warszawa nie zapomniała o swoich bohaterach. Jak podawała „Gazeta Ludowa”, w drugą rocznicę zamachu w kościele Kapucynów przy ulicy Miodowej odprawiona została za nich Msza Święta, miała ona miejsce w (…) jedynej ocalałej nawie kościoła, otoczonej zawsząd zgliszczami i ruinami, miała w swej prostocie coś wyjątkowo wzruszającego. W niejednych oczach zabłysła łza na wspomnienie przecierpianych w Warszawie lat okupacji i nieżyjących dziś bohaterów Armii Krajowej, którzy zadokumentowali niezłomną wolę Stolicy bezkompromisowej walce z wrogiem⁷.

W tym roku mija 75. rocznica udanego zamachu na kata. Choć pociągnął on za sobą masowe egzekucje mieszkańców Warszawy dokonywane przez niemieckiego okupanta, dał warszawiakom poczucie wiary w rychłe zakończenie koszmaru wojny. W okupacyjnej rzeczywistości stworzonej przez Niemców ginęli Polacy w licznych egzekucjach, świadomość jednak, że wróg nie jest bezkarny umacniała ducha zwykłych obywateli.