Zwycięstwo z „Bogurodzicą’’ na ustach. Wiktoria pod Grunwaldem

Bitwa, o której słyszał każdy Polak. Jedna z największych wiktorii w historii Polski. Największa bitwa średniowiecznej Europy – Bitwa pod Grunwaldem. Od jej wyniku zależała nie tylko przyszłość Polski i Litwy, ale także układ sił w średniowiecznej Europie.

607 lat temu wojska polsko-litewskie, wspierane przez oddziały ruskie, czeskie i tatarskie, pod wodzą króla Władysława Jagiełły pokonały wojska Zakonu Krzyżackiego. Przygotowania przed jedną z największych bitew średniowiecznej Europy podjęto już rok przed jej rozpoczęciem. Krzyżacy chcieli wybudować potężne państwo we wschodniej Europie. Kiedy przejęli władzę nad Prusami, ich celem stała się Litwa, znajdująca się w sojuszu z Polską.

Przed bitwą

Konflikt polsko – krzyżacki narastał od wielu lat. Ostatecznie przypieczętowało go poparcie Litwy, przez Króla Polski w 1409 roku, w konflikcie o Żmudź. Kiedy Wielki Mistrz Krzyżacki Ulrich von Jungingen, zwrócił się do Władysława Jagiełły, aby ten pozostał neutralny w kwestii wspomnianego konfliktu, władca Polski dał jasną odpowiedź, że popiera działania swojego brata. Efektem tej decyzji, było zwrócenie krzyżackich mieczy w stronę królestwa Polskiego. W sierpniu 1409 roku Zakon zajął ziemie dobrzyńską i zaatakował Kujawy oraz Wielkopolskę. Krzyżacy jednak nie nacieszyli się długo zdobyczą, Król Polski natychmiast udał się na Kujawy, aby odzyskać utracone ziemie. Po zwycięstwie podpisano traktat, który miał obowiązywać do 24 czerwca 1410 roku.

Bitwa – rozmieszczenie wojsk

Mimo, że od bitwy pod Grunwaldem minęło przeszło 600 lat, historycy nadal spierają się jak rozmieszczone zostały wojska stron konfliktu. Zazwyczaj przyjmowana jest wersja opisana przez Jana Długosza. Kronikarz w swoich „Rocznikach” napisał, że Jagiełło rozkazał rozłożyć obóz na południe od Dąbrówna, nad Jeziorem Dąbrowskim. Po zdobyciu i złupieniu miasta 13 lipca, wojska pozostały w tym miejscu do poranka 15 lipca. Następnie armia skierowała się na wschód, do Turowa. Stamtąd skręciła na północ i po kilku kilometrach dotarła w pobliże Jeziora Łubień. Jak napisał Długosz, król polecił rozstawienie w tym miejscu kaplicy polowej, nawet informacje o zbliżającej się armii wroga, nie odwiodły władcy Polski od udziału w zaplanowanej Mszy Świętej. W tym samym czasie armia polsko -litewska ominęła od zachodu Jezioro Łubień i zaczęła zajmować pozycje wyjściowe formując front zwrócony ku północnemu zachodowi. Pewne jest, że wojska krzyżackie jako pierwsze zajęły pozycje bojowe, jednak nie zdecydowały się na zaatakowanie dopiero przygotowujących się wojsk dowodzonych przez Jagiełę.

„Podczas gdy król polski Władysław trwał na słuchaniu mszy św. i modłach, całe wojsko królewskie na rozkaz miecznika miłości krakowskiego Zyndrama z Maszkowic, a wojsko litewskie na rozkaz wielkiego księcia litewskiego Aleksandra z godną podziwu szybkością ustawiło swoje oddziały i chorągwie i stanęło w szeregach naprzeciw wroga. A ponieważ wojsko polskie skierowało się na lewe skrzydło, wojsko litewskie zajęło prawe. Ale w tej trudnej sytuacji wszelki pośpiech wydawał się nawet zwłoką” opisał sytuację Jan Długosz.

Po stronie polsko-litewskiej walczyło 50 chorągwi Królestwa oraz lennicy, Księstwo Mazowieckie, Księstwo Płockie, Księstwo Bełskie oraz Podole i Hospodarstwo Mołdawskie. Litwa przysłała na pole walki 40 chorągwi z Litwy i Rusi, wspieranych przez chorągwie z Republiki Nowogrodu oraz kilka chorągwi Tatarskich. Dodatkowo stronę polską wspierali najemnicy z Czech, Moraw, Śląska i Szwajcarii. Strona Krzyżacka wystawiła 50 chorągwi w tym chorągwie z Niemiec, Szwajcarii, Śląska, Pomorza, Czech, Moraw oraz Inflant. Według bardzo prawdopodobnych obliczeń wojsko krzyżackie liczyło 17000 koni, polsko-litewskie 23000. Oprócz tego w obu armiach znajdowała się znaczna ilość piechoty, która jednak nie odegrała większej roli. Krzyżacy posiadali również potężną jak na tamte czasy artylerię. Jeśli do tego dodamy ciurów i pachołków w bitwie brało udział 100 tysięcy ludzi.

Przebieg bitwy

Po nabożeństwie, Jagiełło pasował rycerzy, następnie wydał hasła „Kraków i Wilno” i stanął na pagórku, na którym rozciągał się widok na pole bitewne. Od strony krzyżackiej rozległ się dźwięk trąb i przed szeregami polskimi pojawiło się dwóch heroldów. Jeden z nich miał sztandar króla Węgierskiego, Zygmunta w złotym polu czarnego orła, drugi znak księcia szczecińskiego. Obaj nieśli dwa nagie miecze, oświadczyli królowi, że są posłami wielkiego mistrza i przynoszą je, aby polski król miał się czym bronić i nie zwlekał dalej z rozpoczęciem walki. Bitwa rozpoczęła się w południe. Jako pierwsze ruszyło prawe skrzydło, złożone z chorągwi Litewskich. Następnie po odśpiewaniu „Bogurodzicy”, ruszyły polskie chorągwie z lewego skrzydła. Wojska zakonu dwukrotnie wystrzeliły z bombard, jednak atak ten był nieskuteczny. Prawe skrzydło krzyżaków pod naporem polskich chorągwi zaczęło się wycofywać. Niestety na prawej flance wojsk sprzymierzonych doszło do sytuacji kryzysowej. Wojskom krzyżackim udało się rozbić chorągwie litewskie i zmusić je do ucieczki. Była to sytuacja niezwykle niebezpieczna, bowiem Krzyżacy wzmogli wówczas napór na polskie chorągwie. Wtedy to właśnie wydarzyła się rzecz jeszcze straszniejsza. Upadła niesiona przez Marcina z Wrocimowic chorągiew ziemi krakowskiej z białym orłem w koronie na czerwonym tle. Był to najważniejszy sztandar wojska polskiego. Przedwczesna była jednak radość wśród krzyżaków ze zwycięstwa. Najlepsi wśród polskich rycerzy, pod dowództwem Zawiszy Czarnego opanowali sytuację i podnieśli polską chorągiew. Po trzech godzinach zaciętej walki, mistrz zakonu zdecydował się na uderzenie wszystkimi dostępnymi siłami na prawą flankę wojsk sprzymierzonych. Doszło wówczas do kolejnego niebezpiecznego zdarzenia. Z wojsk krzyżackich odłączył się Dypold von Köckritz i zaatakował poczet, w którym znajdował się Władysław Jagiełło. Mało prawdopodobne, aby zdawał sobie sprawę, że atakuje samego władcę Polski. Jagiełło osobiście starł się z przeciwnikiem raniąc go w twarz kopią. Dypold spadł z konia i został dobity przez Zbigniewa Oleśnickiego, który użył do tego złamanej kopii. W tym czasie na pole bitwy wróciły wojska Litewskie, które zaatakowały od tyłu hufce prowadzone przez mistrza zakonu. W tej fazie bitwy zginął Ulrich von Jungingen, a wojska Zakonu zaczęły uciekać z pola bitwy. Część niedobitków schroniła się w obozie, jednak zostali wyłapani i wyrżnięci. Dzień po bitwie Jagiełło wziął udział w nabożeństwie i świętowaniu. Wieść o zwycięstwie szybko obiegła kraj, w Krakowie bito w dzwony, a w kościołach odprawiano msze dziękczynne. Klęska krzyżacka była zupełna, zniesiono ze szczętem siedemnaście chorągwi. Obok Jungingena polegli najznakomitsi dygnitarze zakonu. Bitwa skończyła się przed zachodem słońca.

Niewykorzystane zwycięstwo

Bitwa zakończyła się zwycięstwem, jednak wiktoria nie została w pełni wykorzystana, nie podjęto próby zdobycia Malborka. Jagiełło nie podjął się ostatecznego zniszczenia Zakonu Krzyżackiego, który istniał dalej, nadal więc było realne zagrożenie ze strony osłabionych Krzyżaków. Korona nie zdobyła nowych terenów a jedynie odzyskała rok wcześniej utracone ziemie. Do Polski powróciła Ziemia Dobrzyńska, Litwa natomiast zyskała Żmudź. Na Bitwie pod Grunwaldem skorzystał na pewno sam Jagiełło, który zjednał sobie zaufanie i poparcie szlachty. Polska natomiast zdobyła szacunek w średniowiecznej Europie. Rozpoczął się złoty okres Rzeczypospolitej.

Niegdyś pod Grunwaldem
Niemców zbił Jagiełło,
Sławne jest do dzisiaj
To rycerskie dzieło!

Artur Oppman, „Abecadło Polskich Dzieci w Krajobrazach”

Bibliografia:

1. „Dzieje Polski” August Sokołowski

2. Jana Długosza „Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego”

Bogurodzica